J. Wnuk - felieton historyczny " W SZCZEREJ CHĘCI RATUNKU OJCZYZNY, W OKROPNYCH NAD RZECZYPOSPOLITĄ OKOLICZNOŚCIACH..."
Maj to czas wielkich zdarzeń dla Polaków. Najdonioślejszym z nich to Trzeci Maj, dzień uchwalenia w 1791 roku Konstytucji. Była ona równa, a może nawet i ważniejsza, od wielkich czynów orężnych Polaków, bo była zwycięstwem klasy rządzącej narodem nad samą sobą, nad egoizmem i prywatą, wyrzeczeniem się dobrowolnie przywilejów dla ratowania ginącej Ojczyzny.
Konstytucja 3 Maja to pierwsza w Europie, a druga po amerykańskiej w świecie, nowoczesna konstytucja regulująca podstawowe kwestie społeczno - polityczne, prawa i obowiązki obywatelskie oraz zasady organizacji władz państwa.
Treści zawarte w ustawie były doniosłe na miarę epoki i zarazem ostrożne i wyważone, a to ze względu na sytuację wewnętrzną i zagraniczną, w jakiej wtedy była Polska.
KONSTYTUCJA 3 MAJA:
- dawała Rzeczypospolitej nowoczesny jak na owe czasy, dość sprawny system parlamentarny wobec likwidacji " liberum veto " na rzecz głosowania większościowego oraz odebrania prawa wyborczego bezrolnej szlachcie - tradycyjnej klienteli klik magnackich. Władza w sejmie przesuwała się z rąk magnaterii do rąk średniej szlachty, zaineresowanej wzmocnieniem państwa,
- wprowadziła dziedziczność tronu, znosiła anarchizujące ustrój wolne elekcje,
- ustalała co 25 lat Sejm Konstytucyjny dla dokonywania niezbędnych zmian w ustawie zasadniczej. Zmiany ustrojowe
mogły się więc odbyć bez rewolucji, gwałtów i przewrotów. To rozwiązanie jest unikalne do dnia dzisiejszego i stanowi
wielkie osiągnięcie polskiej myśli politycznej,
- wprowadziła odpowiedzialność ministrów przed parlamentem, co było nowością po raz pierwszy wprowadzoną w
świecie.
Szlachta uchwalając Konstytucję była świadoma, że w sposób zasadniczy ogranicza swoje prawa, które miała przez wieki. Uczyniła to jednak, by ratować upadającą Rzeczpospolitą. Konstytucja upadła, bo siły wsteczne wewnątrz kraju, a szczególnie wrogowie zewnętrzni byli zbyt silni.
Tradycja trzeciomajowa jednak trwała i trwa wiecznie. Odegrała ona dużą rolę w kształtowaniu nowoczesnego narodu polskiego, rozwijaniu postaw patriotycznych i tworzeniu klimatu walki o wolność i całość Ojczyzny. |